Abantu bakwaLanga
Abantu bakwaLanga bangamaNtungwa ngokwezigaba zabeNguni. Lababantu bakwaLanga bakanye nabantu bakwaKhanyile. Babuye bahlobane nezizwe zakwaMajola, Mchunu, Madondo, Zulu, Qwabe, nezinye eziningi. UKhanyile noMchunu babengamawele bezalwa inkosi uMalandela kaLuzumane esigodlweni sayo sakwaNkomonye ngaseNgwengweni eNkandla. Sizokhumbula ukuthi uMalandela wayenenqwaba yamadodana, singabala oQwabe noZulu, (uQwabe wazala abakwaQwabe, uZulu wazala abakwaZulu). Amanye amadodana kaMalandela ngoZethembe noZingelwayo (bona bazala abakwaSibiya nabakwaGazu, Khathi nezinye izibongo).
Ukuqokwa komholi phakathi kwamawele
Kuthiwa-ke kwathi sekufanele ukuba kuqokwe owayezoba ngumholi waleyo ngxenye yesizwe sikaMalandela kwahlatshwa inkomo yakhishwa izitho. OKhanyile newele lakhe uMchunu balayelwa ukuthi bakhethe izitho ababezithanda. Kuthiwa uKhanyile wavele wadumela umlenze, kodwa uMchunu yena wazikhethela insonyama. Bamphunyuka kanjanlo ke uKhanyile ubukhosi ngokukhetha kwakhe umlenze ngoba kwathathwa njengokuthi wayengeke abe nozwelo kubantu bakhe.
AbakwaKhanyile bahlukene kabili
Abantu bakwaKhanyile bahlukene kabili. Kukhona ingxenye eyaziwa ngokuthi ingxenye ka’Langa noNgwane’ nokungamagama okhokho babantu bakwaKhanyile kanye nabakwaLanga. Ingxenye yesibili yaziwa ngokuthi ingxenye kaBhilana. Ngakho-ke abantu bakwaKhanyile uma befunga uNgwane basuke bengafungi uNgwane wakwaHlongwane. Basuke befunga ukhokho wabo ongahlangene nabantu baseMangwaneni.
UMdlaka kaSodumase, umholi woFasimba
Enye yezinduna zeLembe uMdlaka kaSodumase wayezalwa kuyo lendlu kaNgwane noLanga. UMdlaka wayehola ibutho uFasimba. UMdlaka lona wayenomuzi eNsuze eNkandla owawaziwa ngokuthi kuseNhlonga lapho ithuna lakhe likhona. Omunye umuzi wakhe wawukwaKhwibi eduze kwakhona eNhlonga lapho sekusesizweni sakwaDlomo khona, ngasenyakatho yenkosi yakhona. Lowo Mdlaka wazala indlalifa yakhe uNdwandwe owasala enkundleni oNdini mhla zingama 21 kuNtulikazi 1883, ngesikhathi uMntwana uZibhebhu Zulu egebenga izikhulu zeSilo uCetshwayo kaMpande. Yomibili lemizi kaMdlaka yayisekhona ngowe 1914.
UNdwandwe Langa, ‘umgwazi wabathi “Amen” eSandlwana’
UNdwandwe Langa naye waba ngomunye wabantu bakwaLanga abawunothisa kakhulu umlando wesizwe sakwaLanga. Yena -ke wahlabana kakhulu empini yaseSandlwana. Kuthiwa kwaba nesikhathi lapho iNgisi elaseliphelelwe izinhlamvu zesibhamu lacela uNdwandwe ukuba alinikeze ithuba lokuthandaza lixhumane noMvelinqangi ngaphambi kokuba alibulale. Kuthiwa ngempela walivumela uNdwandwe lakhuluma noMdali. Kuthiwa lathi liqeda nje ukuthi ‘AMEN’ wabe eligwaza uNdwandwe lafela khona lapho. Ngaleso senzo sokubulala iNgisi uNdwandwe wazitholela izibongo ezithi ‘umgwazi wabathi “Amen” eSandlwana’.
UPhakathwayo, induna yeNgonyama uCetshwayo
Kuyo lendlu kaLanga noNgwane kwabuye kwazalwa futhi elinye iqhawe uPhakathwayo (hhayi owakwaQwabe), owabe eyinduna yeNgonyama uCetshwayo. Yena-ke uPhakathwayo wazala uMshinana esisazobuye sixoxe ngaye uma sesixoxa ngabakwaKhanyile. Kuhambe kwahamba izinsika zabantu bakwaKhanyile zagxila kakhulu endlini kaHamashe owazala uBhulu owazala uDenga owazala uMqumbela owazala uDube owazala uMadondo owazala uKisi. Unina kaKhanyile waphinde wazala uMabhuqa, uNgqulunga (owazala abakwaMajola) uMthiyane, uLuthango noMqanjelwa owayebuye aziwe ngoLanga owazala abakwaLanga. Ozihasho zakhe zithi u’Langa ongenazindlebe’. Elinye igama lakhe lesithathu kwakunguShiyabantu. Wazala uGaqangana, uZizwezibili, uMcuthi, uSothole, nabanye.
▪️Izithakazelo zakwaLanga.
My surname is also Langa kodwa ngisebenzisa isibongo sikamama
Ingabe abakwa Mkhungo bahlobene yini nabakwa Langa njengoba uMkhungo ebiza ebiz ulanga kwizithakazelo
Mina ngifisa ukuba nolwazi ukuthi oLanga laba abaseMsinga abazibiza ngaMadubandlela baphuma kanjani kwabanye? ngoba uma sithakazela sithi wena kaMugwe kaLanga
Ngifisa ukwazi ngenduna yakwaLanga eyayiphethe igqoza zikammbuyazwe