Njengabantu abasondelene kakhulu namvelo, izilwane ezithile zasendle zinezincazelo ezithile uma uzibona noma ngithi nje kunezinkolelo ezithile ngazo. Isibonelo nje, kunesilwanyana okuthiwa uChakide, esihlala endle esidume kakhulu ngokudla izinkukhu ekhaya ikakhulukazi uma kuwumuzi ongenazinja. Ziningi-ke izinkoleloze mayelana nale silwanyana, abadala bakholelwa ukuthi ukubona uchakide kwesinye isikhathi kubika inhlanhla kuphinde kubike ishwa, ishobolo lokugcina. Kuthiwa uma uhamba emgwaqeni noma endleni wahlangana nochakide uhamba isisila isibhekise phansi kusho ukuthi unenhlanhla kanti uma uke wahlangana nawo usibhekise phezulu isisila ishwa elimnyama lelo. Kule ngosi-ke sibhunga ngale nyoni ebizwa ngokuthi iNqomfi kanye nezinkoleloze mayelana nazo.
Le nyoni bayazi ngokuthi igwili kanti-ke futhi ihlakaniphe kakhulu ngoba ngisho uma uyicuphile awuyibambi kalula. Ukuthi igwili noma inqomfi kuhlukana ngezigodi nangezindawo ngoba phela akusetshenziswa amagama afanayo. Kanti-ke nangakho ukuhlukana kombala ngobe ihlukene. Lena yinyoni evamise ezinkangala. Emahlanzeni ivamise, ukutholakala ngasemaphethelweni alo okukhomba ukuthi ayiyithandi indawo engavulelekile. Inqomfi yinyoni empofu, saluthuthuvana sakuba mpofu, kuba nombala othi awube bomvana phansi kwentamo. Kanti-ke kuyenzeka ibe nombala owumugqa omnyama entanyeni ngaphansi nje kancane komlomo wayo.
Le nyoni ivamise ukuhlala phezu kweziduli zomuhlwa kanti-ke futhi iyazifela nangencumane le okubuye kucushwe ngayo izinyoni. Igwili liyinyoni ehlala njalo ngokuqaphela indawo ekuyo. Okuyimfihlo yenqomfi ukuthi akwazeki ukuthi ikhizane eba nalo, ekhanda lihlala nini kuyo futhi ilithola nini. Okugqamayo ukuthi uma uyilamele wayibulala liyatholakala leli khizane kuyo. Okungazeki ukuthi yini umsebenzi wekhizane kuyo. Okungumkhuba wenqomfi yikho ukuhlala phezu kwesiduli bese isho umlozi wayo. Kuyenzeka lo mlozi uzwakale, ekuseni ubelesele kuthi ngezikhathi zasemini unqamuke, kuthi limathambama uphinde futhi usho. Kwenye inkathi lize lishaye ngisho amaphiko ngenkathi lenza lo mlozi.
Lokhu kushaya kwayo umlozi ngale ndlela inqomfi iwenza bese indiza iye phezulu yehlele esidulini uma ithanda noma esikhotheni okukanye esicongweni sesigodo. Okuthuthukisa ulimi ngale nyoni ilokho okwenziwa izingane nabadala uma benza okusamdlalo. Umdlalo osadlalwa nakule mihla, ilowo wokushaya igilo obizwa ngokuthi ukushaya inqomfi. Lokhu kususelwa embaleni otholakala kuyo le nyoni entanyeni yayo. Lelo bala layo eligqamile kubukeka lithi alifane nendawo okuthi abantu uma bedlala, kufane nokuthi bashayana nebala elitholakala, kule nyoni. Ubezwa bethi: “Wadl’inqomfi!” Okuyiyona nkulumobuthule ngomlozi wayo ukuthi ibika umuntu oyisivakashi. Hleze lowo embikayo kade aba ngumbhunguka ongasaziwa ekhaya. Ngokwenza kwayo ishaya umlozi wayo, ibukwa ngabadala bezwakala sebethi kuye “Kubonakale ngenqomfi lilokhu, lisibelesele lishaya amaphiko,” kanti libika wena!
Njengoba sikuvezile sendlalela ngendaba yale nyoni igwili ukuthi izilwane zasekhaya noma zasindle zibika okuthile, ngisho iqhude nje ekhaya uma kukhona isivakashi esizofika ekhaya, uzwa ngalo limpongoloza limise umlenze owodwa lokho okuwuphawu lokuthi kuzofika isivakashi noma umuntu wasekhaya osekunesikhathi ahamba. Kanti-ke lona igwili bathi ngale sikhathi kusashelwa emfuleni, bekuthi insizwa uma yavukelwa ilona igwili isaphikelele khona esishelini sayo ibibe seyazi kahle ukuthi nakanjani izolishaya ikhanda kule ntombi iqonywe. Bekwaziwa ngokuthi ukushaya kwayo amaphiko uma ivuke phambi kwakho isuke ibika inhlanhla ezokwenzeka.