Inhlwathi

Sesike saloba kakhulu ngezilwane zasekhaya kanye nezasendle kule ngosi yolimi lwebele kepha-ke besisika nje kwelijikayo. Kulokhu sithi asikhe phezulu kwingwebu yobesiZulu sinichathekele ngolwazi mayelana nenyoka yasehlathini ebizwa ngokuthi inhlwathi. Abasaziyo isintu bazi kahle ukuthi inhlwathi ayigcini nje ngokuba yinyoka eyingozi kepha kuningi ngayo okuthinta abadala noma amadlozi kanye nabo-ke abalaphi bendabuko, sesisho phela izanusi nezinyanga ezilaphayo. Futhi ngaphezu kwalokho izinhlathi njengezinye izilwane ezingingi nazo sezicishe ziphelile emvelweni ngenxa yokuba sengozini edalwa yithi abantu ngezenzo zethu. Yingakho-ke vele ukuba izinhlangano eziningi ziyetusa ukuba sigcine ngokuzivikela izilwane ngokuba nesineke nxa sisebenzisa izinsiza zemvelo.

Ayibonwabonwa inhlwathi

Inhlwathi-ke yinyoka ezihlonipha kakhulu kanti singabuye sithi inyoka ezitshelayo ngoba phela ayitholakali yonke indawo kanti futhi igabe kakhulu ngokuzifihla kubantu nezilwane, ngaphandle uma kukhona umlayezo ewudlulisayo ngabadala noma ilambile. Okuyiyona mfihlo yenhlwathi ukuthi ayithandi ukubonwa emini. Iyinyoka ethanda ukuhamba ngokucasha ezimfundeni nasezihosheni, kanti ivamise nokutholakala ezindaweni ezisehlanzeni kakhulu noma itholakala nasenkangala ngoba phela iyazwana nesikhotha, utshani kanye nezihlahla.

Indlela ebukeka ngayo

Inhlwathi-ke lena ayinawo umbala owodwa kodwa kepha imibala yayo iyahlukahlukana lokhu kwenza kube nzinyana khona ukuthi usheshe uyibone ikakhulukazi uma usehlathini lapho okunesikhotha khona esiningi. Umbala onobunsundu nokumhloshana okungagqamile kwenza ingabonakali kalula kuleyo ndawo ecashe kuyo. Kodwa-ke zikhona nezinye izinhlwathi ezinombala omhlophe kanye nophuzi. Umkhuba wenhlwathi ojwayelekile wukuthi isebenzise imibala yayo ukuze isoconge okuseduze kwayo. Ukunyakaza kwayo emehlweni esilwane esizobanjwa kubonakala kusamdlalwana kanti ukufa sekuseduze. Kanti nomzimba wayo inhlwathi uyanwebeka uma isibambene phansi phezulu nezokudla njengoba isoconga ngisho isilwane esingange nkomo impela ngendlela enamandla ngayo.

Ayikhwifi futhi ayinawo ushevu

Inhlwathi ayifani nezinye izinyoka ngokuthi yona ayikhwifi futhi ayinawo noshevu wokuthi uma ikulumile wenze umonakalo. Inhlwathi futhi ayikwazi ukubaleka njengezinye izinyoka ezisheshayo ngoba phela yona iyisinokwe ngokwesidalo futhi ayizenzisi ngalokho. Njengoba sesinabile ukuthi inhlwathi yinyoka engakwazi ukushesha, iyinyoka engenalo ijubane, inhlwathi isebenzisa umnyakazo wokudlisela ngokumenyezelisa isikhumba sayo ukuze izuze ezokudla. Isikhumba senhlwathi kanye namafutha ayo izinyanga zelapha ngakho. Inhlwathi ingamugwinya umuntu noma imbuzi uma yiyona enkulu kakhulu. Okusempeleni isilinganiso sayo esikhulile singaba amamitha amathathu kuya kwamane. Kuthiwa ayizwani nabantu abangamawele ngoba babanga ubukhosi.

Ukuchamusela kwamaqanda

Le nyoka yehluke ngampela kwezinye izinyoka, ngoba phela kwazi ngisho usana oluncane ukuthi yenza umkhuba ongajwayelekile kwezinye izinyoka ngoba phela ezinye izinyoka amaqanda igcina ngokuwazala ziwashiye kanjalo okukhula phakathi kuwo kuzibonele, kepha yona inhlwathi yenza okuhlukile ngoba awayo amaqanda iyawaqaphela kuze kufike esigabeni sokuthi achamusele. Ekuchamuseleni kwamaqanda amachwane ayazibonela ngoba ayiwondli.

Indlela edla ngayo

Inhlwathi njengenyoka engakwazi ukushesha uma ijaha, iyahlala ilinde okuzovela engakudla. Kwenye inkathi ihamba ngokuzingela ize ihlangane nakho. Uma isihlabene isebenzisa lona ulimi lwayo ukugwinya isilwane, bese ihlala lapho ithi bukululu uma isidlile ngoba uma ayibe isahamba noma inyakaze ilinde lokho ekudlile kuze kubolele ngaphakathi kuyo, bese ikhipha amathambo ngesikhumba sayo ngaphambi kokuba iqale-ke inyakaze. Yingakho ngisho ithuba elihle kumaphisi lokubulala inhlwathi kuba yilapho beyifice khona igingile ngoba phela lapho isuke ingenawo umdlandla wokulwa ikhathazwe ekucoboshisile.

Iyathintana nezinto zabantu abadala

Njengabantu besintu, imvelo nabantu kuyaphilisana ngisho nezinto ezithinta abantu abadala ziyazithinta izinto zasendle, njengayo nje inyoka okuthathwa ngokuthi uma ingene ekhaya kuthiwa ibika ukuthi kukhona abantu abadala noma amadlozi ngaphakathi kwekhaya. Nayo-ke imambana le inhlwathi ihlangene nezinye izinto zabantu abadala, ngoba phela uma ike yahuquzela yangena ekhaya kumele ibulawe, kepha isuke ibika inhlanhla nobuhle kulowo muzi, ikakhulukazi kulowo oyibone kuqala kuthathwa ngokuthi inhlanhla ngeyakhe ngoba iyinyoka okungamele ingene ekhaya. Okumele akwenze lowo oyibone kuqala inhlwathi kufanele ahlabe imbuzi emhlophe abonge inhlanhla yakhe. Noma lokhu kubukeka sankoloze kepha abantu bayakwenza. Ngisho nabo ababekhunkula babekholelwa ekuzisebenziseni izinyoka ukukhunkula njengoba kwakucatshangwa ukuthi izinyoka ziyizinto zabathakathi.

Okunye okwaziwayo ngenhlwathi

Kuningi-ke okwaziwa ngale nyoka okuthiwa yinhlwathi njengokuthi nje uma ikukhuzile, uhanjelwa yingqondo kancane ngoba isuke iveza ulaka lwayo. Abanye bathi uma uyibulele ngisho kungathiwa ife impela nje, kepha uma uke wathi uwela umfula nayo uyiphethe iyavuka iphile, lokho-ke yinto nami engingazi ukuthi iyiqiniso elingakanani. Inhlwathi lena uma ihlinzwa iyanyakaza emzimbeni wayo ngisho ngabe ifile impela nje. Kanti-ke kuyakhulunywa nayo kanti futhi iyezwa lapho kungenwa ezintweni zabantu abadala. Isibonelo nje wukuthi uma itholakale egcekeni lomuzi, kuyaye kube sekushiswa impepho emsamo kubikwe ukuthi ikhona bese kuyacelwa kwabadala ukuthi ihambe egcekeni ngoba phela isuke ithusa izingane. Nebala-ke ngoba iyalalela ibe isihamba uma sekukhulunywe nayo yancengwa ukuba ihambe. Isizwe sikaPhunga noMageba sidume ngolimi olunonile uma kudliwa ingevu ngoba phela kukhona izisho kanye nezaga ezisetshenziswayo. Yingakho nje kwaze kwagcina kukhona isisho esimayelana naye ufeleba lo esibhunga ngaye kule ngosi, ngisho inhlwathi phela, ngoba izisho nazo izaga konke kuqhamuka ezintweni ezithinta imvelo kanye nezigameko ezenzeke emlandweni wakwaZulu. Njengoba inhlwathi yaziwa ngokuginga ekubambile, lokhu kwenza kwayo kwagcina kwenza kuphume isisho sesiZulu esithi “Wabuthisa okwenhlwathi igingile nje wenzani”, lokhu kusuka ekwenzeni kwayo uma isidle ekubambile njengoba ukubuthisa lokhu yindlela ehlala ngayo uma isisuthi.